انواع حماسه در ادبیات کنکور کدام‌اند؟ حماسه در لغت به معنای دلاوری و شجاعت معنا شده است.

در اصطلاح ادبا به نوعی شعر گفته می‌شود که در توصیف پهلوانان سروده شده است.

داستان‌هایی را از جنگ‌ها و دلاوری‌ها و افتخاراتی که آن­ها کسب کرده‌اند روایت می‌کند.

یکی از فاخرترین آثار در زمینه ادبیات حماسی شاهنامه فردوسی می‌باشد که یکی از ماندگارترین آثار در تاریخ ادبیات ایران است. 

با این حال حماسه انواعی دارد که در سال‌های اخیر محل پرسش طراحان کنکور نیز قرار گرفته است.

در ادامه به بررسی انواع حماسه در ادبیات کنکور خواهیم پرداخت.

انواع حماسه در ادبیات کنکور کدام‌اند؟

یکی از ویژگی‌هایی که ادبیات حماسی داستانی دارد در واقع روایی بودن آن است.

یعنی ماجرا داستان گونه بیان می‌شود.

به همین خاطر حماسه داستانی از دیگر انواع حماسه در ادبیات کنکور متمایز خواهد شد.

هر حماسه‌ای در بستری از رویدادها و اتفاقات تشکیل می‌شود.

توجه به ویژگی‌های داستانی یعنی شخصیت و دیالوگ‌های شخصیت‌ها می‌تواند در کشف زمینه داستانی کارگر باشد.

• مثال حماسه داستانی

چو رهام گشت از کشانی ستوه / بپیچید زو، روی و شد سوی کوه

جهاندار سودابه را پیش خواند / همی با سیاوش به گفتن نشاند

نخستین دمیدن سیه شد ز دود / زبانه برآمد پس از دود، زود

حبیب خدای جهان آفرین / نگه کرد بر روی مردان دین

کنون رزم سهراب و رستم شنو / دگرها شنیدستی این هم شنو

حماسه قهرمانی

در حماسه قهرمانی شاعر قهرمانانی را تصور می‌کند که به لحاظ‌های مختلف مادی و معنوی از آدم‌های عادی برتر هستند.

بنابراین نکته اصلی در حماسه قهرمانی همانطور که از نام آن برمی‌آید قهرمان آن است و این افراد هستند که حماسه را خلق می‌کند.

برای کشف زمینه قهرمانی لازم است که به شخصیت‌های داستان توجه کافی شود.

همچنین اگر شاعر این امر را که عملی که انجام شده است و ناشی از نیروی بسیار فراتر از حد معمول جسمی و روحی قهرمان داستان است، بیان کرده باشد، خود می­تواند بیانگر حماسه قهرمانی باشد.

• مثال حماسه قهرمانی

زنی بود بر سان گُردی سوار / همیشه به جنگ اندرون، نامدار

مرا مادرم نام، مرگ تو کرد / زمانه مرا پتک ترگ تو کرد

سیاوش چنین گفت کای شهریار / که دوزخ مرا زین سخن گشت خوار

حماسه ملی

اصولاً آن دسته از حماسه‌هایی هستند که شاعر تصویری از وطن را در شعر خود ترسیم نموده است و زندگی مردم را توصیف می‌کند.

به طور کلی ویژگی‌های ملی دیگر را مطرح می‌نماید.

در حماسه ملی شاعر بر آن است که عقاید فکری و مذهبی مردم یک ملت را در قالب یک حماسه به نمایش بگذارد.

به طور کلی در هر جا که نکاتی در مورد رسوم، آداب، اعتقاد ایرانیان، تمدن ایران، مطالب دینی، فلسفی، جشن‌های سنتی ایرانی یا پادشاهان ایرانی مطرح شده است، می‌توان گفت که شعر مربوطه دارای زمینه ملی خواهد بود.

• مثال حماسه ملی

همان کاوه آن بر سر نیزه کرد / همان گه ز بازار برخاست گرد

پراگنده کافور بر خویشتن / چنان چون بود رسم و ساز کفن

ز هر در ، سخن چون بدین گونه گشت / بر آتش یکی را بباید گذشت

بدو داد شاه، اختر کاویان / بر آن سان که بودی به رسم کیان 

حماسه خرق عادت 

گاهی از اوقات در بعضی از حماسه‌ها می‌بینیم که افراد کارهایی را انجام می‌دهند که بسیار دور از ذهن و غیر منطقی است.

یعنی اتفاقاتی رخ می‌دهد که با منطق عادی، رخ دادن آن­ها محال است.

مثلاً موجوداتی ترسیم شده‌اند که اصلاً وجود ندارند.

توانایی‌هایی فراتر از حد انتظار برای افرادی در نظر گرفته شده است.

به این ترتیب امور عادی کنار رفتند.

• مثال حماسه خرق عادت

بماناد تا جاودان بهمنم / چو گم شد سرافراز رویین تنم

چو او را بدیدند برخاست غو / که آمد ز آتش برون شاه نو

چو آید به دیو سپید آگهی / کز ارژنگ شد روی گیتی نهی

یکی چاره دانم من این را گزین / که سیمرغ را یار خوانم برین

چرا رزم جستی ز اسفندیار / که او هست رویین تن نامدار

تعریف متن حماسی

علاوه بر اینکه اشعاری وجود دارند که به صورت حماسی سروده شده‌اند، حماسه‌هایی نیز وجود دارند که به صورت نثر تدوین گردیده­اند.

برخی از آثار حماسی به صورت نثر به شرح زیر هستند.

• شاهنامه ابومنصوری.
• ظفرنامه حمدالله مستوفی.
• شاهنامه ابوالمؤید بلخی.

ویژگی‌های انواع حماسه در ادبیات کنکور

بعد از اینکه اشاره کردیم که حماسه چیست و انواع حماسه در ادبیات کنکور را بررسی کردیم باید بگوییم که حماسه دارای ویژگی‌های خاصی نیز است.

ما با توجه به این ویژگی‌ها می‌توانیم در درجه اول تشخیص بدهیم که اصلاً متنی که با آن روبرو هستیم یک متن حماسی می‌باشد یا خیر! 

ویژگی‌های حماسه به شرح زیر هستند.

• جنگاوری و نقش غیرمعمولی حیوانات.
• نیروهای فراطبیعی.
• سخنانی از آینده.
• وجود موجوداتی نظیر دیو.
• اموری نظیر جادو.
• وجود گیاهانی با خواص بسیار جادویی.

سخن پایانی

حماسه نوعی از شعر است که در توصیف پهلوانان گفته شده است و داستان‌هایی را از جنگ‌های خارق‌العاده و دلاوری‌ها و شجاعت‌های پهلوانان روایت می‌کند.

یکی از مهم‌ترین آثار در این زمینه شاهنامه فردوسی می‌باشد.

حماسه دارای انواعی است که حماسه داستانی، قهرمانی، ملی و خرق عادت این انواع را تشکیل می‌دهند.

در حماسه داستانی ویژگی قالب روایی بودن آن است.

ماجرا به شکلی داستان گونه بیان می‌شود.

برای تشخیص انواع حماسه در ادبیات کنکور باید به شخصیت‌ها و دیالوگ‌های آنها توجه نمود.

در حماسه قهرمانی اصولاً تمرکز شاعر یا نویسنده بر شخصیت اصلی داستان و یا به عبارت دیگر همان قهرمان داستان است.

قهرمان داستان در حماسه قهرمانی ویژگی‌های جسمانی و معنوی بسیار فوق العاده و فراتر از انسان‌های عادی دارد.

در حماسه ملی تاکید شاعر بر آداب و رسوم و ویژگی‌های تاریخی و تمدنی کشور ایران است.

اصلا به همین خاطر حماسه ملی نامیده می‌شود.

در حماسه خلق عادت نیز اموری خارق‌العاده که از توانایی‌های بشر خارج است و امکان تحقق آن به لحاظ عقلی موجود نیست، محقق می‌شود.

بدین­سان که رویدادی که خلاف امور عادی می‌باشد توسط شاعر به تصویر کشیده می‌شود.

علاوه بر شعر باید بگوییم که متون حماسی به شکل نثر نیز موجوداند.

نباید حماسه را صرفاً در شعر خلاصه نمود.

اگر ویژگی‌هایی مانند جنگاوری، موجوداتی نظیر دیو، جادو، گیاهان خاص و نیروهای فراطبیعی، حیوانات غیر واقعی در متن ما وجود داشته باشند همگی نشانگر آن است که ما با یک متن حماسی روبرو هستیم.

پس بنابراین باید به نشانه‌های انواع حماسه در ادبیات کنکور نیز در متن توجه نمود.